Hava kargo; hava taşımacılığı sisteminin bir alt sistemi olarak, teslim aldığı ürünleri gideceği yere diğer ulaştırma türlerine göre çok daha hızlı ve güvenli biçimde ulaştıran taşıma sistemidir. Hava kargonun diğer ulaştırma türleriyle rekabet edebilmesindeki en önemli avantajı, hızı ve güvenilirliğidir. Daha az zaman ve daha fazla maliyet, bu taşımacılık türünü kısaca açıklamaktadır. Tarihsel gelişim süreci açısından hava kargo taşımacılığı diğer ulaştırma türlerine göre daha yeni olmasına rağmen, son yıllarda kulanım oranı giderek artan bir ulaştırma türü olmuştur. Hava kargo taşımacılığında genellikle hacmi ve ağırlığı düşük, ancak değeri yüksek olan eşyalar taşınmaktadır. Hava kargo terimi genelde çok geniş bir anlamda kullanılmaktadır. Ekspres taşımacılık olarak adlandırılan küçük ve hızlı paket taşımacılığı da bu kapsamda değerlendirilmektedir. Kısacası, bir uçuşta kargo bölümünde giden ve yolcu bagajları dışında kalan herşey “hava kargo” kapsamına girmektedir.
Hava kargo artık pek çok üretici ve perakendecinin küresel tedarik zincirinin bütünleyici bir parçası haline gelmiştir. Hava kargo faaliyetleri, dünyanın pek çok bölgesi arasında hızlı ve sık geçişlere izin vermektedir. Yüksek değerli ve yüksek teknolojili ürünler için azalan ürün-yaşam döngüsü, pazarlar için hızlı teslimi gerekli kılmaktadır.
Dünya özellikle son 25-30 yıldır baş döndürücü bir hızla değişmekte, pazarlar giderek bütünleşmekte, ekonomiler arasındaki duvarlar yıkılmakta ve mesafeler kısalmaktadır. Sınırların giderek yok olduğu, ulaştırma hizmetlerinin çok daha önemli bir hale geldiği günümüzde, hava kargo hizmetlerinin önemi de buna paralel artmaktadır. Dünya ticaretinde ürün çeşitliliğinin artmasına paralel olarak rekabetin şiddetlenmesi ve iş süreçlerinin hızlandırılması açısından uçağın bir taşıma aracı olarak sahip olduğu avantajlar, hava kargo taşımacılığının giderek daha fazla tercih edilme nedeni olmaktadır. Hava kargo pazarı, 200 milyar dolardan fazla değeri olan ve yılda 60 milyon tondan fazla yükün taşındığı küresel çapta bir pazardır. Dolayısıyla hava kargo pazarı, küresel ekonomi içinde önemli bir rol oynamaktadır.
GSMH ile ölçülen ekonomik aktivite, hava kargo pazarının gelişiminde en önemli belirleyicidir. Hava kargo pazarı, belirli zamanlarda trafik hacminin azalmasına ve düşüş yaşamasına rağmen, büyüme eğilimi gösteren, küresel ve oldukça dinamik bir pazardır. 2009’da dünya hava kargo pazarı, dünya GSMH’sinin %2,1 düşmesine bağlı olarak %11,3 oranında büyük bir düşüş yaşamıştır. Ancak bu düşüşe rağmen, dünya hava kargo trafiğinin gelecek 20 yıl içinde, çeşitli faktörlerin etkisi altında yıllık ortalama %5,9 büyüme hızı ile 3 kat büyüyeceği öngörülmektedir. Bu faktörler; ekonomik büyüme ve gelişme, uluslararası ticari bariyerlerin ortadan kalkması, zamana karşı hassas ürünlerin hava kargo ile taşınmasının artması, tam zamanında üretim (JIT) gibi yönetim sistemlerinin gelişmesi ve uluslararası ticaret yapma düzeyinin artmasıdır. 2019’a kadar küresel ölçekte taşınan toplam kargonun 137,10 milyar RTK’dan, 470 milyar RTK’ya ulaşması beklenmektedir. Hava kargo, uluslararası dünya ticaret hacminin değer olarak %40’ını ifade etmekte ve dünya ekonomisinin temel göstergesi kabul edilmektedir. Hava kargo trafiğindeki büyüme tahminleri, Bölgesel ekonomilerdeki gelişme ve küresel ticaret akışından önemli ölçüde etkilenmektedir. Gelecekte özellikle Asya-Pasifik, Çin ve Hindistan ile kısmen de olsa Ortadoğu bağlantılı pazarların güçlü bir büyüme eğilimi göstereceği beklenmektedir.
Hava kargo taşımacılığının avantajlı yönlerini aşağıdaki gibi göstermek mümkündür:
- Yüksek hızda taşımayla teslim süresinin kısalması,
- Dünya geneline yayılmış havaalanının varlığı,
- Yüksek emniyet ve güvenilirlik, kargoların Handling ve yüklemesinde gösterilen özen,
- Planlı ve tarifeli kargo hareketleri,
- Diğer ulaştırma sistemlerine oranla sigorta primlerinin daha düşük olması,
Hava kargo taşımacılığının en belirgin olumsuz yönünü ise, kargo taşıyan uçakların ağırlık ve hacim sınırları nedeniyle diğer ulaştırma türlerine göre daha yüksek olan taşıma maliyeti oluşturmaktadır.
Hava kargo pazarının kendine özgü bazı karakteristikleri bulunmaktadır. Bunlar:
- Hava kargo pazarı yolcu pazarında olduğu gibi bir hat dengesine sahip değildir. Giden ürünler gideceği bölgeye ulaşmakta ve ekonomi içerisindeki yerini alarak bir daha geri dönmemektedir.
- Uzun mesafede rakipsiz olan hava kargo taşımacılığı, kısa mesafelerde karayolu, hızlı tren ve denizyolunda hızlı deniz araçları gibi güçlü rakipler ile rekabet etmektedir.
- Hava kargo taşımacılığında; tehlikeli madde, canlı hayvan, askeri malzeme, kimyasallar, bozulabilir maddeler gibi özel kuralları ve işlemleri olan bölümler bulunmaktadır.
- Hızlı ve güvenli bir hizmet sunan hava kargo taşımacılığı; trafik kazaları, hırsızlık, kaçırılma gibi olaylar ve ürünlere zarar getirebilecek pek çok riskten en fazla korunan ulaştırma türüdür.
Günümüzde ekonomik ve teknolojik gelişmeler, krizler, rakiplerin ve pazarın yapısı gibi değişkenler, hava kargo talep miktarını yakından etkilemektedir. Hava kargo pazarında talebi, yüksek ve düşük talep olarak ikiye ayırmak mümkündür. Yoğun sezon olarak da adlandırılan yüksek talep, hava kargo işletmesinin sunduğu hizmete olan talebin en fazla olduğu dönemdir. Düşük talep ise, hava kargoya olan ihtiyacın azaldığı dönemdir. Düşük talep dönemlerinde esnek uygulamalara ve buna uygun pazarlama stratejilerine önem verilmelidir.
Gelecekte hava kargo pazarının yeni paradigma, operasyon, planlama ve lojistik gelişmeleri gerektiren değişimlerle yüz yüze geleceği düşünülmektedir. Hava kargo taşımacılığı, dünya ticaretinin tamamlayıcı bir parçası olduğundan, hava kargo pazarının gelecekte dünya ticaretine de hâkim olacağı tahmin edilmektedir.